Szkoła Podstawowa nr 9 im.Noblistów Polskich w Będzinie - Patron

Maria Curie-Skłodowska (1867-1934)

wybitny fizyk i chemik, żyła i pracowała we Francji; pierwsza kobieta będąca profesorem Sorbony, żona Piotra Curie. Wraz z nim w 1898r. odkryła pierwiastki promieniotwórcze: polon i rad, współtwórczyni nauki o promieniotwórczości (wprowadziła nazwę radioaktywność). Dwukrotna laureatka Nagrody Nobla. Otrzymała ją w 1903 roku wraz z mężem i H. Becquerelem z fizyki (jako pierwsza kobieta) za odkrycie promieniotwórczości naturalnej, a w 1911 roku w dziedzinie chemii za wydzielenie czystego radu. W 1914 roku założyła Instytut Radowy w Paryżu. Z jej inicjatywy powstał Instytut Radowy w Warszawie. W 1995 prochy Skłodowskiej-Curie i jej męża spoczęły w paryskim Panteonie.

Henryk Sienkiewicz (1846-1916)

pseudonim Litwos, prozaik i publicysta; od 1869 publicysta „Tygodnika Ilustrowanego”, „Przeglądu Tygodniowego”, „Gazety Polskiej”, 1874-78 współwydawca „Niwy”, 1882-87 red. „Słowa”; występował przeciw antypolskiej polityce rządu niemieckiego. Odbył podróże do Konstantynopola, Aten, Włoch, Hiszpanii, udał się również do USA i Zanzibaru. Uczczony jubileuszem 25-lecia twórczości, który przypadał 1897 w darze od narodu otrzymał w 1990 r. pałacyk w Oblęgorku pod Kielcami. Po wybuchu I wojny światowej udał się do Szwajcarii organizując Szwajcarski Komitet Generalny Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, inicjator ufundowania pomnika Mickiewicza w Warszawie. Wielokrotnie wspierał swym autorytetem akcje patriotyczne, np. protestował przeciwko prześladowaniom dzieci polskich we Wrześni, w okresie rewolucji 1905 roku domagał się autonomii dla Królestwa Polskiego. W 1889 roku ufundował stypendium, z którego korzystali m.in. M. Konopnicka i S. Wyspiański.
Autor nowel: „Szkice węglem”, „Janko Muzykant”, „Z pamię-tnika poznańskiego nauczyciela”, „Latarnik”, „Sachem”. Sławę przyniosły mu wielkie powieści historyczne: „Krzyżacy”, cykl powieści zwany trylogią: „Ogniem i mieczem”, „Potop”, „Pan Wołodyjowski”. Międzynarodowym sukcesem oraz głównym argumentem dla przyznania Nagrody Nobla w 1905 roku w dziedzinie literatury stała się powieść „Quo vadis” (1896).

Władysław Stanisław Reymont (1867-1925)

(właściwie W.S. Rejment), pisarz i publicysta; jeden z czołowych przedstawicieli nurtu realistycznego w prozie okresu Młodej Polski, łączył w twórczości żywiołowy realizm z tendencją do naturalistycznego studium środowiska i elementami modernistycznymi nastrojowości i symboliki. Występował w teatrach a w 1893 roku zamieszkał w Warszawie i zajął się pracą dziennikarską i twórczością literacką. Wiele podróżował (Paryż, Berlin, Bruksela, Londyn). W okresie I wojny światowej był członkiem patriotycznych komitetów społeczno-obywatelskich.
W jego wczesnych utworach, oprócz naturalistycznych opisów środowisk (powieści „Komediantka”, „Fermenty”), występują akcenty ostrej krytyki społecznej w ukazywaniu stosunków na wsi (nowele „Śmierć”, „Suka”, „W Porębie” w tomie „Spotkanie”, szkic powieściowy „Sprawiedliwie”) oraz „praw dżungli”, rządzących życiem kapitalistycznego miasta (powieść o Łodzi „Ziemia obiecana”, ekranizacja w reżyserii A. Wajdy 1975). W swym głównym dziele – powieści „Chłopi” (t. 1-4 1904-09, serial telewizyjny i ekranizacja w reżyserii J. Rybkowskiego 1973), za którą 1924 otrzymał Nagrodę Nobla – zawarł epicki obraz życia zbiorowości chłopskiej (akcja w Lipcach pod Skierniewicami; obecnie Lipce Reymontowskie), określonego zarówno przez rytm przyrody (szczegółowy i plast. opis zajęć, zwyczajów i obrzędów), jak i procesy społ. (rozwarstwienie wsi, konflikty z dworem), przyspieszające rozkład tradycyjnego patriarchalizmu, oraz przez konflikt instynktów i namiętności z surową regułą moralną (modernist. „demonizm płci” w ujęciu romansu Antka i Jagusi). Ponadto autor patriotycznej trylogii powieściowej „Rok 1794” (1913-18) oraz licznych nowel, m.in. o tematyce wojennej („Za frontem”, wyd. 2 pt. „Pęknięty dzwon”), powieści („Wampir”), reportaży lit.; Pisma (t. 1-20 1948-52), Dzieła wybrane (t. 1-11 1955-56), Pisma (t. 1-11 1968-80).

Czesław Miłosz (1911-2004)

poeta, prozaik, eseista, historyk literatury, tłumacz. Od 1951 roku przebywa poza krajem, najpierw we Francji, a od 1960 r. w USA. Profesor na Wydziale Literatur i Języków Słowiańskich Uniwersytetu Kalifornijskiego, 1981-1982 profesor Uniwersytetu Harvarda. Otrzymał wiele prestiżowych nagród amerykańskich i międzynarodowych oraz doktoraty honorowe wielu uniwersytetów. Laureat Literackiej Nagrody Nobla w 1980 roku.
Debiutował „Poematem o czasie zastygłym” (1933r.) Najbardziej znane poematy i zbiory wierszy: „Ocalenie”, „Traktat moralny”, „Traktat poetycki”, „Miasto bez imienia”, „Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada”; tomy esejów „Zniewolony umysł”, „Rodzinna Europa”, „Człowiek wśród skorpionów”, „Ziemia Ulro”, „Ogród nauk”, „Zaczynając od moich ulic”; powieści „Dolina Issy”. W 1994 roku odznaczony Orderem Orła Białego. W 1998 otrzymał Nagrodę Nike za tom miniatur „Piesek przydrożny”, łączący elementy prozy, eseju i poezji.

Lech Wałęsa (ur. 1943r.)

polityk, działacz związkowy, prezydent, z zawodu elektryk. W 1970 roku członek Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej, od 1978 w komitecie założycielskim Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. W VIII 1980 roku przewodniczący Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej. Współzałożyciel i przewodniczący NSZZ „Solidarność” w latach 1980-1990. Współtwórca porozumień Okrągłego Stołu (1989r.).
W latach 1990-1995 prezydent RP. W 1983 roku otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.
Autor autobiografii: „Droga nadziei”(1987), „Drogi do wolności” (1991), „Wszystko co robię, robię dla Polski” (1995).

Wisława Szymborska (1923-2012)

poetka, krytyk literacki, 1952-66 współredaktorka „Życia Literackiego”, gdzie 1968-81 prowadziła stały felieton „Lektury nadobowiązkowe”, laureatka Literackiej Nagrody Nobla w 1996 roku.
Początkowo uprawiała poezję podporządkowaną celom dydaktyczno-propagandowym (zbiory „Dlatego żyjemy”, „Pytania zadawane sobie”), następnie zwróciła się ku liryce o charakterze intelektualnym i moralistycznym, skupionej głównie na analizie sytuacji egzystencjalnej człowieka; kruchości i przypadkowości życia ludzkiego. Szymborska przeciwstawia trwałą wartość osiągnięć człowieka jako twórcy kultury; podejmuje też obronę indywidualnej wyobraźni i wrażliwości przed dominującym w XX w. odpersonalizowanym myśleniem i odczuwaniem. Poczynając od tomu „Wołanie do Yeti” (1957) dysponuje własną formą wypowiedzi poetyckiej, doskonaloną w kolejnych zbiorach („Sól”, „Sto pociech”, „Wszelki wypadek”, „Wielka liczba”, „Ludzie na moście”, „Koniec i początek”), odznaczającą się lapidarnością i wyrafinowaną prostotą, dyskrecją emocjonalną, a zwłaszcza mistrzowskim operowaniem konceptem poetyckim, często bliskim paradoksu, i ironią.

Alfred Nobel (1833-1896)

szwedzki wynalazca i przemysłowiec. Opatentował 355 wynalazków. Najsłynniejsze to dynamit, balistyt (proch bezdymny), skonstruował również zapalnik (detonator Nobla). Zgodnie z testamentem odsetki z pozostawionego przez Nobla majątku (około 9,2 mln. dolarów) są corocznie rozdzielane w formie Nagród Nobla.

Nagroda Nobla

wyróżnienie przyznawane za wybitne osiągnięcia naukowe, literackie lub zasługi dla społeczeństw i ludzkości, ustanowione ostatnią wolą fundatora, szwedzkiego przemysłowca i wynalazcy dynamitu – Alfreda Nobla.
Pierwsza uroczystość wręczenia tej nagrody miała miejsce w Królewskiej Akademii Muzycznej w Sztokholmie w 1901 r., pokojową nagrodę Nobla otrzymali wtedy Jean Henri Dunant, założyciel Czerwonego Krzyża i Frédéric Passy. Poczynając od 1902 r. nagrody są formalnie przyznawane przez króla Szwecji.
Każdy z laureatów otrzymuje złoty medal i dyplom honorowy. Nagroda Nobla ma także wymiar finansowy. Laureat otrzymuje znaczną sumę pieniędzy, obecnie 10 milionów koron szwedzkich, aby mógł kontynuować swoje badania lub prace, bez konieczności zabiegania o fundusze.
Corocznie, od 1901 r., są przyznawane Nagrody Nobla w następujących dziedzinach:

– Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki

– Nagroda Nobla w dziedzinie chemii

– Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny

– Nagroda Nobla w dziedzinie literatury

– Pokojowa Nagroda Nobla

Od 1968 r. Bank Szwecji przyznaje w dziedzinie ekonomii nagrodę, imienia Alfreda Nobla:
Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii
Wtedy też zadecydowano, że nie będzie się zwiększać ilości dziedzin, w których są przyznawane te nagrody.